Kwasica ketonowa – przyczyny, objawy i leczenie

Kwasica ketonowa – przyczyny, objawy i leczenie groźnego powikłania cukrzycy

Kwasica ketonowa to groźne powikłanie cukrzycy, które rozwija się wskutek niedoboru insuliny i nadmiernego gromadzenia ketonów we krwi. Nieleczona może prowadzić do śpiączki i stanowić zagrożenie dla życia. Najczęściej dotyka osób z cukrzycą typu 1, ale może wystąpić również u pacjentów z cukrzycą typu 2 oraz w wyjątkowych przypadkach u osób bez tej choroby.

Wczesne rozpoznanie objawów, regularna kontrola poziomu glukozy i odpowiednie leczenie są kluczowe dla zapobiegania groźnym konsekwencjom. W tym artykule znajdziesz szczegółowe informacje o przyczynach, objawach, diagnostyce oraz metodach leczenia kwasicy ketonowej.

Czym jest kwasica ketonowa?

Kwasica ketonowa to stan, w którym organizm, z powodu braku insuliny, zaczyna nadmiernie produkować ketony – substancje powstałe w wyniku spalania tłuszczów. Dochodzi wówczas do zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej organizmu. Wysokie stężenie ketonów prowadzi do obniżenia pH krwi, co zagraża prawidłowemu funkcjonowaniu narządów.

Powodem tego procesu jest niedostępność glukozy dla komórek. Ponieważ organizm nie może jej wykorzystać jako podstawowego źródła energii, sięga po tłuszcze, wytwarzając w procesie metabolicznym ketony. Ich nadmiar powoduje narastanie objawów, takich jak silne odwodnienie, nudności, wymioty i przyspieszony oddech.

Jakie są przyczyny kwasicy ketonowej?

Brak insuliny a rozwój kwasicy

Niedobór insuliny to podstawowa przyczyna kwasicy ketonowej. Hormon ten umożliwia transport glukozy do komórek, które bez niego nie mogą jej wykorzystać. Gdy poziom insuliny spada, organizm przechodzi na alternatywną ścieżkę pozyskiwania energii – spalanie tłuszczów, czego efektem jest nagromadzenie ketonów we krwi.

Brak odpowiedniej dawki insuliny zdarza się m.in. w wyniku zaniedbania leczenia cukrzycy, źle dobranej farmakoterapii lub uszkodzenia wkłuć w pompach insulinowych u diabetyków.

Cukrzyca typu 1 i typu 2 – kto jest bardziej narażony?

Kwasica ketonowa najczęściej rozwija się u osób z cukrzycą typu 1. W wyniku autoimmunologicznego niszczenia komórek trzustki organizm zupełnie przestaje produkować insulinę, co zwiększa ryzyko ketozy.

U pacjentów z cukrzycą typu 2 kwasica ketonowa występuje rzadziej, ponieważ ich trzustka nadal produkuje pewne ilości insuliny. Jednak w wyniku silnych infekcji, pomijania dawek insuliny lub silnego stresu również u nich może dojść do tego groźnego powikłania.

Czynniki ryzyka – infekcje, stres i błędy w leczeniu

Czynnikami, które zwiększają ryzyko kwasicy ketonowej, są:

infekcje – zwłaszcza układu oddechowego i moczowego, które mogą zaburzać kontrolę cukru we krwi
przesadne ograniczenie podaży insuliny – pacjenci czasem unikają jej stosowania z obawy przed hipoglikemią
silny stres emocjonalny – organizm uwalnia hormony (np. kortyzol), które podnoszą poziom cukru we krwi
nieleczone choroby przewlekłe – niewydolność nerek czy choroby kardiologiczne mogą przyczyniać się do problemów z równowagą kwasowo-zasadową.

Objawy kwasicy ketonowej – jak rozpoznać zagrożenie?

Pierwsze symptomy – co powinno zaniepokoić?

Pierwsze objawy mogą być łatwo przeoczone lub zbagatelizowane, ponieważ często przypominają zwykłe osłabienie. Wśród nich wyróżniamy:

wzmożone pragnienie i częste oddawanie moczu,
suchość w ustach i uczucie zmęczenia,
lekki ból brzucha i mdłości,
przyspieszone bicie serca.

Zaawansowana kwasica – niepokojące oznaki

W miarę nasilania się kwasicy pojawiają się poważniejsze objawy świadczące o pogorszeniu stanu chorego:

intensywny zapach acetonu w wydychanym powietrzu,
senność i dezorientacja,
głęboki, przyspieszony oddech (tzw. oddech Kussmaula),
wymioty i silne odwodnienie.

Kiedy konieczna jest szybka interwencja medyczna?

Jeśli pojawią się problemy ze świadomością, wymioty, przyspieszony oddech i uczucie skrajnego osłabienia – konieczna jest natychmiastowa pomoc medyczna. Nieleczona kwasica ketonowa może doprowadzić do śpiączki i zagrozić życiu pacjenta.

Diagnostyka kwasicy ketonowej – jak wykryć schorzenie?

Badania laboratoryjne i ich interpretacja

Podstawą wykrycia kwasicy ketonowej są badania laboratoryjne krwi i moczu. Lekarz analizuje m.in. poziom glukozy, ketonów i elektrolitów.

Poziom ketonów i glukozy we krwi – normy i odchylenia

Nieprawidłowe wartości wskazujące na ryzyko kwasicy ketonowej to:

glukoza we krwi powyżej 250 mg/dl,
ketony we krwi powyżej 3,0 mmol/l,
pH krwi poniżej 7,3.

Rola pomiarów moczu i gazometrii

W moczu obecne są ciała ketonowe, co potwierdza obecność kwasicy. Dodatkowo gazometria krwi pozwala ocenić stopień zakwaszenia organizmu.

Leczenie kwasicy ketonowej – kroki ratunkowe

Jak wygląda leczenie w warunkach szpitalnych?

Pacjent wymaga leczenia szpitalnego, by wyrównać poziom insuliny i płynów.

Rola insuliny i uzupełniania płynów

Leczenie obejmuje:

Insulinoterapię – przywraca rozkład glukozy i zahamowanie produkcji ketonów.
Podawanie płynów dożylnych – pomaga w redukcji odwodnienia.
Monitorowanie elektrolitów – zwłaszcza poziomu potasu i sodu.